یادداشت های ویژه

معنای واقعیِ سلام در زيارت اربعین

دکتر رحیم دهقان
عضو هیأت علمی دانشکده الهیات و ادیان
دهقان.JPG
پیشتر گفتن «اَلسَّلامُ عَلىَ الْحُسَینِا لْمَظْلُومِ الشَّهیدِ» برایم عادت بود و عمدتاً بعد از نماز صبح به راحتی این سخن بر زبانم جاری بود. اما مدّتی است که دلم هنگام گفتن این سخن دلهره دارد و این کلام سنگین به راحتی بر زبانم جاری نیست. راستش را بخواهی این سختی از زمانی آغاز شد که کمی از معنای عرفی سلام گذر کرده و به معنای واقعیِآن اندیشیدم و دریافتم که سلام در معنای واقعی بیانگر تعهد به آسايش، امنيت و سلامتي است وشخص سلام کننده، وقتي به کسی سلام میکند گویا تضمین میکند که از سوی من آسیبی به شما نخواهد رسید. زائری که در محضر امام (ع) «اَلسَّلامُ عَلىَ الْحُسَینِالْمَظْلُومِ الشَّهیدِ» را بیان میکند، به صراحت اعلام میدارد که ای آقای من؛ من از هر عملی که موجب ناراحتی و عدم آسایش شما شود پرهیز میکنم، لذا شما خیالتان از بابت من آسوده باشد چون آزار و آسيبي از ناحية من به شما نخواهد رسيد. از وقتی به این معنای سلام اندیشیده ام، هنگام سلام کردن به مولایم، نوعی شرم پنهانی وجودم را فراگرفته و جاری ساختن این کلام را به نحو عادت بر زبانم مشکل میسازد. همواره نگرانم مبادا رفتار ما بامعنای واقعی سلامی که بر زبانمان جاری میشود منافی باشد؛ چرا که معنا ندارد کسی حق الناس بر گردن داشته باشد، اما در عین حال صادقانه به مردی سلام دهد، که در میان قافله خود فریاد زد: «هرکس حق‌الناس به گردن دارد با ما نیاید». معنا ندارد کسی دنیای خود را بر دینش مقدم دارد اما در عین حال، به مردی سلام دهد که تمام هستیش را در راه احیاء دین حق فدا کرد. معنا ندارد کسی خود را زائر حقیقی و سلام کننده واقعی به شخصی بداند که تجسم عینی حیاء است و پیامبر (ص) در مورد او فرموده «اگر حیاء بخواهد تجسّم عینی یابد، به صورت حسین (ع) ظاهر خواهد شد»، اماحیا و عفّت مورد رضایت حضرت را نداشته باشند. معنا ندارد کسی خود را زائر حقیقی و سلام کننده واقعی به حضرت اباعبدالله (ع) بداندامابرخلاف مولای شهید خود که در ظهر عاشورا در وسط میدان جنگ، نماز را در همان اول وقت اقامه کردند، به نمازاوّل وقت اهمیتندهد. و هزاران مورد دیگر که با معنای واقعی سلام در تنافی است...
با این همه، در پسِ این دلهره، ندایی مرا به گفتن سلام ولو در معنای عرفیش که بیانگر ابراز ارادت و محبّت نسبت به آن وجود مقدّس است ترغیب میکند. امید که وجود نورانی آن حضرت، همان معنای عرفی سلام را از ما بپذیرد و از باب کرامت و رحمت، عنایت کند و در نزدیک شدن به معنای واقعیِ سلام، دستگیرمان باشد