زیست‌شناسی و زیست‌ فناوری جانوری، دریا و آبزیان

بشر نیازمند جانوران در زمینه تغذیه، اقتصاد و جامعه می‌باشد. بنابراین درک کامل مکانیسم‌های جانوران دارای اهمیت به‌سزایی در زندگی بشر و بهبود شرایط حیات جانوران برخوردار می‌باشد. علم جانورشناسی دارای تاریخچه محکمی در دستیابی به فناوری‌های جدید در جهت کمک کردن تولید مواد مغذی کارآمدتر، ایمن‌تر و فراوان‌تر می‌باشد. بیش از 70% کره زمین را آب پوشانده است که خود در برگیرنده اکوسیستم‌های متنوع و مجموعه عظیمی از جانداران مختلف می‌باشد. جانداران دريا با توجه به ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دارای خصوصیات ظاهری، بیولوژیک، اکولوژیک و فیزیولوژیک متفاوت با جانداران خشکی‌زی هستند. از طرف دیگر این محیط به‌طور طبیعی و یا با دخالت‌های انسانی به‌طور دائم در حال تغییر می‌باشند، که این تغییرات بر زندگی جانوران ساکن آن به‌طور مستقیم یا غیر‌مستقیم تاثیر می‌گذارند. تا قبل از سال 1398 دو گروه مجزا به نام‌های گروه زیست جانوری و زیست دریا در دانشکده علوم و فناوری زیستی وجود داشت. در سال 1398 این دو گروه با یکدیگر ادغام شده و گروه زیست‌شناسی و زیست فناوری جانوری، دریا و آبزیان نام گرفت. گرايش علوم‌ جانوری از سال 1361 به عنوان يکی از گرایش‌های پذيرش دانشجو در دانشکده علوم زيستی دایر شد. دانشجويان علوم جانوری در دوره کارشناسی ضمن مطالعه درس‌های پايه عمومی زيست شناسی، تمرکز بيشتری بر موضوعات مرتبط با ساختار و فيزيولوژی، بوم‌شناسی و رده‌بندی جانوران دارند. دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی علوم جانوری توانايی کار و ادامه تحصيل در زمينه‌های مرتبط با حفاظت محيط زيست و تنوع زيستی، ژنتيک، علوم دامی و برخی رشته‌های علوم پايه پزشکی مانند جنين‌شناسی، بافت‌شناسی، سلول‌های بنيادی و فيزيولوژی را دارند. از سال 1372 پذیرش دانشجوی دوره کارشناسی‌ارشد ناپیوسته در علوم جانوری آغاز شده است. دانشجویان در دوره کارشناسی‌ارشد در گرايش‌های بیوسیستماتیک جانوری، زیست‌شناسی تکوینی و فیزیولوژی جانوری و زیست‌شناسی دریا مشغول به تحصیل می‌باشند.
دوره دکترای فيزيولوژی در گروه علوم جانوری در سال 1387 تصويب شد و اولين دوره از مهرماه 1389 اجرا شده است. مقدمات برگزاری دوره‌های دکترا در ساير گرايش‌های علوم جانوری نيز فراهم شده است. با توجه به اولويت مطالعات دريايی و علوم آبزيان در کشور و کمبود نيروی انسانی متخصص و محقق در زیست شناسی دریا، دوره کارشناسی زيست‌شناسی دريا در سال 1377 در دانشگاه شهيد بهشتی راه‌اندازی شد. پس از کسب تجربه موفق در آموزش کارشناسی، دوره کارشناسی‌ارشد اين رشته در سال 1384 و دوره دکترا در سال 1388 داير گرديد. در حال حاضر تنها يک دانشگاه دولتی ديگر در سطح کشور دارای هر سه مقطع اين رشته می‌باشد، بنابر‌این رشته زيست‌شناسی دریا دانشکده علوم زيستی دارای موقعیت ویژه‌ای در کشور می‌باشد. دانشجويان مقاطع سه‌گانه زيست‌شناسی دريا در ارتباط با دروس دريايی و پژوهش‌های خود در مناطق دريايی جنوب و شمال کشور حضور يافته و از نزديک شرايط کار ميدانی را تجربه می‌کنند. لازم به‌ذکر است این گروه دارای موزه جانورشناسی نیز می‌باشد. از این گروه خانم دکتر شمس لاهیجانی به‌عنوان مولف برتر دانشگاه در سال 1388 برگزیده شده‌اند. در حال حاضر آقای دکتر وحید عزیزی مدیر گروه علوم جانوری می‌باشند.

 

زمينه‌های پژوهش:
  • شناسایی فون و تنوع زیستی جانوران ایران
  • تحقیق و بررسی فیزیولوژی در زمینه‌های تولید‌مثل، سیستم عصبی و قلب وعروق
  • تحقیق در مراحل تکوینی جانوران مختلف و در سطوح مختلف مورفولوژیک، بیوشیمیایی، سلولی-مولکولی و ژنتیک
  • جمع‌آوری چک لیست تحقیقات انجام شده در زمینه‌های سیستماتیک، تکوین و فیزیولوژی
  • شناسایی موجودات آبزی
  • شناسایی آلودگی‌های زیستی و غیرزیستی
  • بررسی ارتباط بیولوژیک موجودات اکوسیستم‌های دریایی
  • تکثیر و پرورش موجودات آبزی
  • کاربرد‌های گوناگون آبزیان و نقش آنها در زندگی انسان
  • بررسی خصوصیات اکولوژیک اکوسیستم‌های آبی
  • حفاظت و چگونگی بهره‌برداری از آبزیان
  • شناسایی مواد بیو‌اکتیو موجود در منابع زنده آبزی و روش‌های کاربردی آنها
طرح‌­های تحقیقاتی:
طرح‌های ­پژوهشی متعددی به‌صورت طرح‌های داخلی دانشگاه و طرح‌های کاربردی توسط اعضای هيات‌علمی اين گروه انجام شده است. از طرح‌­های مهم کاربردی گروه می توان به طرح­های مطالعات تنوع زيستی ايران (انجام شده برای سازمان حفاظت محيط زيست)، طرح‌های سازمان دفع آفات، پژوهشکده­‌های باروری و ناباروری، تولیدمثل، IVF و طرح مطالعه موش­‌های شهری به سفارش شهرداری تهران و مطالعات تاثیر امواج الکترومغناطیس بر جنین مهره­‌داران اشاره کرد.

این گروه از چهار بخش بیوسیستماتیک جانوری، تکوین جانوری، فیزیولوژی جانوری و زیست‌شناسی دریا تشکیل شده است. در بخش بیوسیستماتیک با نگرش مورفومتری، سلولی و مولکولی گونه‌های مختلف بی‌مهرگان و مهره‌داران به ویژه بر روی گونه‌های بومی تحقیقات متنوعی در حال انجام است. در بخش فیزیولوژی کار‌های پژوهشی ارزشمند و متنوعی در حوزه فیزیولوژی تولیدمثل، سنجش و عملکرد هورمون و ارتباط‌های متابولیسمی و در حوزه فیزیولوژی قلب و اعصاب در زمینه پاتوفیزیولوژی سکته مغزی، مکانیسم سلولی و مولکولی استرس اکسیداتیو مغزی و مدیریت رگ‌زایی در سلول‌های سرطانی در حال انجام است. در بخش تکوین کار‌های پژوهشی گرانقدری در زمینه آثار تراتوژن بر روی جنین‌های جانوری و بررسی سلول‌های بنیادی انجام شده است. بخش زيست دريا از زمستان 1387 همکاری علمی در طرح بين‌­المللی تبادل دانشجوی GAME (Global Approach by Modular Experiments) را که مرکز آن در انستيتو IFM-GEOMAR آلمان واقع است آغاز کرده و به‌عنوان يکی از پايگاه‌های این طرح در ميان دانشگاه‌های بيش از ده کشور جهان ثبت شده است. اعضای هيات‌علمی گروه زيست دريا، علاوه‌بر فعاليت­‌های معمول پژوهشی موفق به ثبت ابداع و اختراع در زمينه بيوتکنولوژی آبزيان و رسانس داروهای ماهیان شده‌اند. اعضای هيات‌علمی گروه زیست شناسی و زیست فناوری جانوری، دریا و آبزیان در قالب طرح‌های پژوهشی کاربردی و دانشجويی همکاری‌های بسياری باسازمان و موسسه تحقیقات شیلات ایران، مرکز ملی اقیانوس‌شناسی، سازمان حفاظت محیط زیست، صنعت نفت و پتروشيمی، سازمان محیط زیست، موسسه دفع آفات و مراکز تحقیقاتی مانند ابن سینا، رویان و بیمارستان دارند. از طرح­‌های مهم کاربردی گروه می‌توان به طرح­‌های مطالعات تنوع زيستی ايران (انجام شده برای سازمان حفاظت محيط زيست)، طرح‌های سازمان دفع آفات، پژوهشکده‌­های باروری و ناباروری، تولید مثل، IVF و طرح مطالعه موش­‌های شهری به سفارش شهرداری تهران و مطالعات تاثیر امواج الکترومغناطیس بر جنین مهره‌­داران اشاره کرد.

معرفی گروه زیست دریا
بیش از 70% کره زمین را آب پوشانده است که خود در برگیرنده اکوسیستم‌های متنوع و مجموعه عظیمی از جانداران مختلف می‌­باشد. جانداران دريا با توجه به ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی دارای خصوصیات ظاهری، بیولوژیک، اکولوژیک و فیزیولوژیک متفاوت با جانداران خشکی‌زی هستند. از طرف دیگر این محیط به‌طور طبیعی و یا با دخالت‌های انسانی به‌طور دائم در حال تغییر می‌باشند، که این تغییرات بر زندگی جانوران ساکن آن به‌طور مستقیم یا غیر‌مستقیم تاثیر می‌گذارند. موارد فوق بخشی از زمینه‌های مطالعاتی گروه زیست شناسی دریا هستند.
با توجه به اولويت مطالعات دريايی و علوم آبزيان در کشور و کمبود نيروی انسانی متخصص و محقق در زیست‌شناسی دریا، دوره کارشناسی زيست‌شناسی دريا در سال 1377 در دانشگاه شهيد بهشتی راه‌اندازی شد. پس از کسب تجربه موفق در آموزش کارشناسی، دوره کارشناسی‌ارشد اين رشته در سال 1384 و دوره دکترا در سال 1388 داير گرديد. در حال حاضر تنها يک دانشگاه دولتی ديگر در سطح کشور دارای هر سه مقطع اين رشته می‌باشد، بنابراین رشته زيست‌شناسی دریا دانشکده علوم زيستی دارای موقعیت ویژه‌­ای در کشور می‌باشد. دانشجويان مقاطع سه گانه زيست‌شناسی دريا در ارتباط با دروس دريايی و پژوهش‌های خود در مناطق دريايی جنوب و شمال کشور حضور يافته و از نزديک شرايط کار ميدانی را تجربه می‌­کنند.
دانش‌آموختگان این رشته علاوه بر آشنایی با انواع جانداران آبزی مسایل مربوط به سازگاری‌ها و توانایی‌های ظاهری و بیولوژیک و چگونگی بهره‌گیری از این منابع عظیم را می‌آموزند و توانایی‌های علمی و فنی دانش‌آموختگان این رشته را می‌توان به شرح زیر برشمرد.
  • شناسایی موجودات آبزی
  • شناسایی آلودگی‌های زیستی و غیرزیستی
  • بررسی ارتباط بیولوژیک موجودات اکوسيستم‌های دريايی
  • تکثیر و پرورش موجودات آبزی
  • کاربرد‌های گوناگون آبزیان و نقش آنها در زندگی انسان
  • بررسی خصوصیات اکولوژیک اکوسیستم‌های آبی
  • حفاظت و چگونگی بهره‌برداری از آبزیان
  • شناسایی مواد بیو‌اکتیو موجود در منابع زنده آبزی و روش‌های کاربردی آنها
طرح‌های تحقیقاتی:
اعضای هيات‌علمی گروه زيست شناسی دريا در قالب طرح‌های پژوهشی کاربردی و دانشجويی همکاری‌های بسياری با سازمان و موسسه تحقیقات شیلات ایران، مرکز ملی اقیانوس‌شناسی، سازمان حفاظت محیط زیست، صنعت نفت و پتروشيمی دارند.
گروه زيست دريا از زمستان 1387 همکاری علمی در طرح بين‌­المللی تبادل دانشجوی GAME (Global Approach by Modular Experiments) را که مرکز آن در انستيتو IFM-GEOMAR آلمان واقع است آغاز کرده و به‌عنوان يکی از پايگاه‌های این طرح در ميان دانشگاه­­‌های بيش از ده کشور جهان ثبت شده است.
اعضای هيات‌علمی گروه زيست دريا، علاوه بر فعاليت­‌های معمول پژوهشی موفق به ثبت ابداع و اختراع در زمينه بيوتکنولوژی آبزيان و رسانس دارو‌های ماهیان شده‌اند. در‌ حال حاضر آقای دکتر وحید عزیزی سرپرست گروه زیست دریا می‌باشند.​
برگزاری جلسه هفتگی ارائه مقاله  ژورنال کلاب:
جلسه هفتگی ارائه مقاله ژورنال کلاب گروه  زیست‌شناسی و زیست‌ فناوری جانوری، دریا و آبزیان در روز یکشنبه هر هفته از ساعت 11:30 الی 13:00 به‌صورت حضوری در سالن آمفی‌تاتر واقع در طبقه همکف دانشکده علوم و فناوری زیستی برگزار می‌شود.
ليست پروژه‌های دانشجويان
برگزاری سمینار دانشجویان کارشناسی‌ارشد گروه علوم جانوری و زیست شناسی: 
ليست سمینارهای دانشجويان