یادداشت دکتر شقاقی به مناسبت روز کودک

دکتر مهدی شقاقی، عضو هیئت علمی  گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسیِ دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی؛ یادداشتی با عنوان « سرریز تلخی‎های زندگی واقعی در کودکی» به مناسبت 16 مهر، روز کودک منتشذ کرده است که در زیر می‌خوانید:

سرریز تلخی‎های زندگی واقعی در کودکی

یکی از پیش‎فرض‌هایی که ما پدران و مادران در ذهن داریم و شاید برای دورۀ کودکی کودکان خطرناک باشد، تمایزی است که بین جدیت و وظیفه‌شناسی بزرگسال، با بازی و سرگرمی و بی‌مسئولیتی کودکی می‌گذاریم. این پیش‎فرض، هنگام سخن گفتن ما با کودکان، روی کودکی آن‌ها سرریز می‌کند. گاهی به آن‌ها می‌گوییم «خوش به حالت که از غم و غصۀ دنیا بی‎خبری! بزرگ که شدی می‎فهمی دنیا چه خبره!». از همان ابتدا، آن‌ها را از بزرگسالی، کار کردن، مسئولیت به عهده گرفتن و وظیفه‌شناسی می‌ترسانیم و این ذهنیت را در آن‌ها ایجاد می‌کنیم که ورود به دنیای بزرگسالی یعنی پایان خوشی، سرگرمی و لذت. ما مسئولیت‌های دوران بزرگسالی را در لابلای گفتگوهای روزمرۀ خود با کودکان چیزی خطیر، جدی، سفت و سخت، و سنگین بازنمایی می‌کنیم و از همان ابتدا، ترس از ورود به دنیای بزرگسالی را در آن‌ها نهادینه می‌سازیم. پیش فرض کودکان این می‌شود که کار کردن با لذت بردن تفاوتی بنیادی دارد و کار کردن، سرگرمی نیست و لذت در آن نیست. لذت، جایی بیرون از مسئولیت، وظیفه و کار کردن است. این پیش فرض خطرناک باعث می‌شود که در ذهن خود همیشه لذت را جایی بیرون از محیط کار دنبال کنیم نه در داخل محیط کار. و به نظر می‌رسد در کنار دلایل بسیاری که اندیشمندان در خصوص کار و بیگانگی از کار و امثال آن گفته‌اند، این نیز یکی از دلایل مهم بی‌انگیزگی و تلاش برای سپری کردن و گذراندن زورکی زمان کار برای رسیدن به زمان سرگرمی و لذت باشد. ما لذت را از همان ابتدا، جایی در آن بیرون، بیرون از دنیای مسئولیت و وظیفه و کار جستجو می‌کنیم نه در داخل آن. رمز موفقیت در یک کشور آن است که نیروی کار، لذت را در کار جستجو کنند نه در بیرون از آن. اگر کار را نوعی شوخی، بازی، و سرگرمی تلقی کنیم و چه کارفرما و چه شاغل، چه رئیس و چه مرئوس از این زاویه به کار بنگریم، آن گاه خلاقیت، نگاه بازی‌وارگونه که همراه با ساخت قواعد جدید، شکل‌های جدید، و دنیاهای جدید بازی است، در آنجا نیز متجلی می‌شود. بنابراین در هنگام گفتگو با کودکان، مراقب این مرزبندی باشیم و درس خواندن، مشق نوشتن، مدرسه رفتن و امثال آن را کار بزرگسال‎مآبی که مسئولانه و وظیفه‌شناسانه است و خالی از لذت است و لذت و سرگرمی پس از اتمام آن مسئولیت‌ها اتفاق می‌افتد، بازنمایی نکنیم.