یادداشت دکتر خوشدل روحانی به مناسبت میلاد امام رضا (ع)
دکتر مریم خوشدل روحانی، عضو هیات‌علمی دانشکده الهیات و ادیان به مناسبت سالروز میلاد امام رضا (ع) یادداشتی به شرح زیر منتشر کرده است که در زیر می‌خوانید:
ساقـی که خود تجلی مستانـه می‌کند
ما را خـمار وارد میـخانـــه می‌کند
بنیانگــذار شیوه لیلائیـان رضاست
کز دل جنـون بسازد و دیوانه می‌کند
چه فرخنده است روز طلوع شمس الشموسی که علی‌الدّوام بر زمین و آسمان می‌تابد. امروز ملکوتیان بر آسمانیان و زمینیان، مستانه مبارکباد ،می‌گویند.
خدایش وی را رضا نام نهاد. علی ابن موسی (ع) هشتمین امام شیعیان اسلام بنا بر قول مشهور در یازدهم ذی القعده سال ۱۴۸ هـ. ق، در مدینه منوّره چشم به جهان گشود. پس از شهادت امام کاظم(ع)، بیشتر شیعیان، امامت امام رضا(ع) را به جان پذیرفتند. ايشان در 35 سالگي، امامت و رهبري شيعيان را به عهده گرفتند.
در واپسین سالهای قرن دوم و در یک هجرت ناگزیر، به اجبار مأمون به مَرو آمد و با تهدید او، به شرط دخالت نکردن در امور حکومت، به اکراه، ولایتعهدی او را پذیرفت. مأمون در هفتم رمضان سال ۲۰۱ قمری با امام رضا(ع) به عنوان ولیعهد پس از خود، بیعت کرد و از مردم بیعت ستاند.
مسیر حرکت امام (ع) از مدینه تا مَرو به گونه‌ای بود که ایشان با شیعیان روبه‌رو نشود و اقبال دوستداران شیعیان به وی فزونی نیابد. حدیث سلسله الذهب به درخواست شیعیان ِنیشابور ارمغان این سفر شد. بنا بر این حدیث، شرط ورود به دژ مستحکم الهی، ولایت اوست.
در لسان اهل تاریخ، نکات ارزندة بسیاری در مورد وجوه ویژگی‌های گوناگون اخلاقی، تربیتی، علمی و عبادی ایشان نقل شده است که همواره، چون ستاره‌ای بر تارک تاریخ بشریت می درخشد. وی را عالم آل محمد نامیدند و همگان، حتی دشمنانش، به تبحر علمی‌اش معترف بودند
حضرت قبل از هجرت به خراسان (مرو) ، در مسجد پیامبر می نشست و مشکلات و مسائل علمی زمان خود را پاسخ می‌گفت. در هنگام ورود به مَرو نیز اینگونه مجالس، به شکل دیگری ادامه یافت. مأمون ، با غرض ِزیر سؤال بردن مقام و علم او، مناظراتِ بسیاری میان وی و بزرگان دیگر ادیان و مذاهب تشکیل داد که برخلاف میل مأمون، سبب برتری و اقرار آنان به دانش او شد و کار بدانجا رسید که مأمون به ناچار، به تعطیلی این مناظرات تن داد. فرزندشان،امام جواد(ع) در زیارت امام رضا(ع) او را امام رئوف خطاب کرده است. نمونه‌های فراوانی از برخورد نیک امام(ع) در معاشرت با دیگران نقل شده است. رفتار محبت‌آمیز و همسفره شدن امام با زیردستان و همه اقشار مردم نمونة روشنی از این صفت کریمه است. در هنگام مرگ، وقتی که خانواده و نزدیکان با دیدن شدّت بیماریِ ایشان از غذاخوردن دست کشیدند ، ایشان امر فرمودند که "سفره ای مهیّا کنید" و همگی را بر سفره غذا فراخواندند .
باید گفت، غیرمسلمانان نیز از مهرورزی ایشان بهره مند می شدند به نحوی که در مناظرات با نهایت ادب با آن‌ها رفتار می‌نمود و از سر افکندگی دیگران اظهار شادمانی نمی‌کرد. بردگان و فقرا نیز همواره مورد لطف وی بودند. در مرام و مسلک امام رضا (ع)، برخورد مسلمانان با غیرمسلمانان باید مبتنی بر اخلاق انسانی، احترام و مهرورزی باشد.
هنگام حضور نورانی‌اش در خراسان ، آنچه داشت را به نیازمندان اعطا می‌کرد، به نحوی که در روز عرفه بذل و بخشش‌هایش بدانجا رسید که فضل بن سهل از نزدیکان امام (ع) به او خرده گرفت و گفت: این کارِ شما ضرر است. امام (ع) در پاسخ فضل فرمود: هنگامی که چیزی را به عنوان پاداش و از سرِ سخاوت دادید، آن را از بین نبرید. بخشش، ضرر نیست، بلکه منفعت است.
از سیره عبادی وی می‌آموزیم که برای عبادات اهمیت زیادی قائل بود به نحوی که حتی در مناظرات مهم با اصحاب فرَق دیگر، به محض شنیدن صدای اذان، مجلس را برای ادای نماز ترک می‌گفت و ادامه مناظره را به بعد از ادای فریضه وا می‌نهاد .
در روش تربیتی خود، به تربیت فرزند و نقش خانواده در این مسیر اهمیت فراوان می داد. تا مجالی دست می‌داد نزدیکان خود را گرد خودجمع می‌کرد و جویای احوالشان می‌شد و به معاشرت با آنان می‌پرداخت.
امام رضا علیه السلام بنابه قول مشهور در میان تاریخ‌نگاران شیعه، در روز 30 صفر سال 203 هجری قمری با سمّ مأمون به شهادت رسید. امید که در پرتو انوار قدسیة حضرت شمس الشموس، باران رحمت ومغفرت بر دلهای ما ببارد.
«شب» گوشه صحن، نیمه‌جان افتاده‌ست
بر درگــه نــورِ بی‌کـــران افتاده‌ست
خورشیـــد برآمده‌ست یا تصویـــری
از گنبـــد تو بر آسمـــان افتاده‌ست