یادداشت دکتر عبدلی به مناسبت هفته پژوهش
دکتر اصغر عبدلی، عضو هیأت علمی گروه تنوع زیستی پژوهشکده علوم محیطی و رئیس کارگروه ساماندهی صید ترال فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی؛ یادداشتی به مناسبت هفته پژوهش سال 1400 منتشر کرده است که در ادامه می خوانید:
نقش اعضای هیأت علمی در راستای انجام مسئولیت اجتماعی برای حل مشکلات محیط‌زیستی کشور
در 3 سال اخیر، اخباری در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی منتشر شد مبنی بر صید کشتی‌های چینی با تور ترال و نابود کردن ذخایر گونه‌های مختلف ماهیان و سایر آبزیان که صدای اعتراض هزاران صیاد محلی را درآورد. با ورود قوه قضاییه و نیروی دریایی سپاه، تعدادی از این کشتی‌ها متوقف شدند و ریاست وقت شیلات و وزیر جهاد کشاورزی بعد از دریافت کارت زرد از مجلس شورای اسلامی تغییر کردند. اما همچنان این کشتی‌ها به فعالیت صیادی مخربانه خود ادامه دادند!
با تشکیل مجلس یازدهم، با توجه به معضلات زیست‌محیطی و اقتصادی–اجتماعی صید ترال فانوس ماهیان و آسیب‌های وارد شده به ذخایر آبزی در خلیج فارس و دریای عمان، این موضوع بطور جدی در دستور کار فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و از اولین روزهای شروع فعالیت مجلس یازدهم این موضوع پیگیری گردید. از آنجا که از بین حدود 96 کشتی فعال در این نحوه صید ماهی، حدود 35 کشتی چینی تحت اجاره افراد ایرانی در این فعالیت صیادی مشغول بودند، در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی، این فعالیت، تحت عنوان صید ترال کشتی های چینی در خلیج فارس معروف بوده است.
از خردادماه 1399جلسات فنی و کارشناسی متعددی در فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی با حضور نمایندگان محترم، نایب رییس مجلس شورای اسلامی، مسئولان دستگاه‌های متولی و متخصصان برجسته و صاحب‌نظر برگزار شد و ابعاد مختلف زیست‌محیطی، اقتصادی–اجتماعی و چالش‌های بوجود آمده بویژه تخریب محیط‌زیست دریایی، کاهش ذخایر آبزی و به خطر افتادن معیشت جوامع بومی ساحل نشین بررسی شد.
در نهایت جهت بررسی‌های فنی دقیق‌تر و تصمیم‌گیری اصولی بر اساس اطلاعات علمی و کارشناسی، کارگروه فنی ساماندهی صید و صیادی در فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی در مرداد 1399 تشکیل گردید. ریاست این کارگروه با توجه به تخصص به عهده اینجانب قرار گرفت و پژوهشکده علوم محیطی میزبان جلسات کارشناسی بررسی ابعاد مختلف این موضوع مهم ملی که دغدغه تمامی مردم ایران شده بود گردید.
جلسات این کارگروه با شرکت ریاست سازمان شیلات ایران (معاون وزیر جهاد کشاورزی)، ریاست موسسه تحقیقات شیلات ایران (نماینده تام‌الاختیار وزیر در کارگروه ساماندهی صید آبزیان) و متخصصان مربوطه تشکیل شد. متخصصان برجسته و صاحب‌نظر در این کارگروه ضمن بررسی فنی مستمر و مطالعه و تجزیه تحلیل ده‌ها گزارش و اطلاعات و همچنین اخذ نظرات فنی متخصصان و مسوولان دستگاه‌های متولی، ابعاد مختلف زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی صید ترال فانوس ماهیان و چالش‌های ایجاد شده را بررسی و اقدامات اولویت‌دار جهت اصلاح روش‌های صید را مورد تحلیل قرار دادند، بحث‌های علمی صورت گرفته در جلسات متعدد مشخص نمود ابعاد خسارت‌های وارده به محیط‌زیست دریایی و به دنبال آن معیشت و شغل جوامع بومی و تبعات اقتصادی و اجتماعی آن در اثر این نوع بهره‌برداری بسیار زیاد بوده و لازم است تا ضمن توقف این فعالیت صیادی، پژوهش‌های تکمیلی برای بررسی دقیق‌تر ابعاد موضوع صورت گیرد.
در بررسی روند ده سال اخیر فعالیت این ناوگان صیادی مشخص شد که با وجود افزایش تعداد کشتی‌های صید ترال فانوس ماهیان، تغییر زیادی در میزان صید این گونه اتفاق نیفتاده است. این در حالیست که با صید حدود 17هزار تنی از فانوس ماهیان با فعالیت بیش از 90 فروند کشتی در سال 1396 و با توجه به قیمت این نوع ماهی، اصلا فعالیت این کشتی‌ها مقرون به صرفه نظر نمی‌رسد. بنابراین هدف اصلی فعالیت این کشتی‌ها را استفاده از صیدهای ضمنی صید فانوس ماهیان، مثل ماهی یال اسبی (بدون مصرف در داخل کشور و ارزشمند از لحاظ اقتصادی در صادرات به سایر کشورها) و شبه شوریده عنوان کردند که متاسفانه در سال‌های اخیر جمعیت این دو گونه به طور محسوسی کاهش یافته است.
در نهایت در تاریخ 29 مهر 1399، بعد از یک جلسه طولانی 5 ساعته در پژوهشکده علوم محیطی، صورتجلسه توافق آیش (توقف صید ترال فانوس ماهیان از یکم آذر ماه 1399) به منظور بازسازی ذخایر آبزیان آسیب‌دیده و پایش وضعیت آبزیان توسط موسسه تحقیقات شیلات زیر نظر کارگروه ساماندهی صید آبزیان فراکسیون محیط زیست مجلس از 15 آبان 1399 به امضای اعضای کارگروه و حاضران در جلسه رسید و آغازی شد برای حل علمی و کارشناسانه یک مشکل بزرگ محیط‌زیستی که نزدیک به 10 سال طول کشیده بود و می رفت تا تبدیل به یک مسئله اجتماعی و حتی امنیتی گردد.
براساس توافق به‌عمل آمده مقرر گردید طی دو سال آینده نتایج تحقیقات و پایش‌های صورت گرفته در مورد وضعیت ذخایر آبزی خلیج فارس و دریای عمان به کارگروه ساماندهی صید و صیادی فراکسیون محیط‌زیست ارایه شود و تصمیمات بعدی جهت مدیریت ذخایر براساس نتایج بررسی‌ها مشخص خواهد شد. فعالیت این کارگروه بطور مستمر ادامه خواهد یافت و راهکارهای اصلاحی و تصمیمات لازم جهت بهبود وضعیت ذخایر اتخاذ خواهد شد.
در نشست تخصصی آیت‌الله سید ابرهیم رئیسی، رئیس جمهور؛ با استادان و فعالان محیط‌زیست که در صبح روز جمعه ۲۸ آبان ۱۴۰۰ برگزار شد، توضیحاتی در مورد این روش مخرب صید ارائه نمودم که خوشبختانه رئیس جمهور نیز ضمن تاکید بر خطرات ناشی از صید ترال و دغدغه‌های صیادان بوشهر و بندرعباس بیان کردند: حتما باید جلوی صید ترال گرفته شود چرا که این نوع صید به آبزیان، دریا و حتی صیادان آسیب می‌رساند؛ ایشان اشاره داشتند که دیروز در دستگاه قضایی توصیه کردم و امروز عرض می‌کنم که باید جلوی صید ترال گرفته شود و از رئیس سازمان محیط‌زیست می‌خواهم که با جدیت این موضوع را پیگیری کند.
حل این مسئله محیط‌زیستی ملی که با صرف هزاران نفرساعت جلسات کارشناسی، بررسی مدارک و مستندات علمی و تحمل ناملایمات زیاد در کنار نمونه‌های دیگری از این دست مانند جلوگیری از اجرای پروژه ویران کننده تالاب انزلی تحت عنوان "بایو جمی" که قرار بود توسط سازمان محیط‌زیست در تالاب انزلی صورت گیرد و با کمک علمی پژوهشکده علوم‌محیطی دانشگاه شهید بهشتی و همکاری دادستانی انزلی و قوه قضاییه، نشان می‌دهد که کمک گرفتن از جامعه علمی کشور و همکاری اعضای هیأت علمی دانشگاه با سازمان‌ها و نهادهای مختلف کشور که براساس مسئولیت اجتماعی به دنبال حل مشکلات جامعه هستند، چگونه می‌تواند گره از مشکلات پیچیده و لاینحل کشور را باز نماید. خوشحالم که پژوهشکده علوم‌محیطی در این راستا با سابقه درخشان در عرصه انجام پژوهش‌های کاربردیِ محیط‌زیستی و اعضای هیأت علمی متخصص و خوشنام که بسیاری مرجعیت علمی در سطح کشور را دارند، توان نقش‌آفرینی در حل بسیاری از معضلات را دارد. قطعا تلاش پژوهشکده در کنار حمایت‌های ریاست محترم دانشگاه شهیدبهشتی که همواره پشتیبان انجام این گونه فعالیت‌ها بوده‌اند می‌تواند دانشگاه شهیدبهشتی را در سطح ملی و منطقه‌ای به عنوان مرجعی برای برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار کشور و حل معضلات زیست‌محیطی معرفی نماید.